Avraam Berman: "Rəqəmsal Hüquq və Şəxsi Məlumatların Qorunması"

XXI əsr texnologiyalar dövrü kimi tarixə düşüb. Rəqəmsallaşma həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib: bank əməliyyatları, təhsil, səhiyyə, dövlət xidmətləri və hətta şəxsi münasibətlər belə onlayn mühitə köçüb. Bu transformasiya bəşəriyyətə çoxsaylı imkanlar qazandırsa da, eyni zamanda ciddi hüquqi və etik problemlər də yaradıb.

Belə problemlərdən biri – rəqəmsal hüquqların müdafiəsi və xüsusilə şəxsi məlumatların qorunması məsələsidir.

İnternetdə etdiyimiz hər bir hərəkət — axtarış, klik, yazışma və alış-veriş – iz buraxır. Bu izlər əksər hallarda şəxsi məlumatlar formasında toplanır, emal olunur və müxtəlif məqsədlərlə istifadə edilə bilər.

Bəs bu məlumatlar necə qorunur? Hüquqi çərçivə varmı? Vətəndaş öz məlumatına necə sahib çıxa bilər?

Mövzü ilə bağlı Azərbaycan Vəkillər Kollegiyasının üzvü, vəkil Avraam Berman AJMEDİA.NEWS-a bir sıra suallara hüquqi aydınlıqlar verib.

Rəqəmsal hüquq — informasiya texnologiyalarının istifadəsi zamanı yaranan hüquqi münasibətləri tənzimləyən hüquq sahəsidir. Bu sahə aşağıdakı aspektləri əhatə edir:

İnternetdə şəxsi azadlıqlar və hüquqlar

Kibercinayətlər və onlara qarşı hüquqi mübarizə

Elektron ticarət və elektron müqavilələr

Şəxsi məlumatların hüquqi müdafiəsi

Onlayn ifadə və məlumat azadlığı


Rəqəmsal hüquqlar müasir dövrdə insan hüquqlarının davamı və yeni forması hesab olunur. Əgər əvvəl bir insanın fiziki toxunulmazlığı qorunurdusa, indi onun rəqəmsal kimliyi və izləri də qorunmalıdır.

Şəxsi məlumat — müəyyən və ya müəyyən edilə bilən fiziki şəxsə aid olan istənilən məlumatdır. Bu məlumatlar fərdin şəxsiyyətini açmağa, onun davranışını təhlil etməyə və hətta manipulyasiya etməyə imkan verir. Ona görə də bu informasiyanın qorunması həm hüquqi, həm də etik məsələdir.

Qanuna əsasən, Azərbaycanda şəxsi məlumatların saxlanması üçün “Şəxsi Məlumatların Reyestri” və bu sahəyə nəzarət edən müvafiq dövlət orqanı mövcuddur. Bu sahədə qanunvericilik qədər maarifləndirmə də vacibdir. Çünki bir çox vətəndaş hansı hüquqa sahib olduğunu bilmir və könüllü şəkildə şəxsi məlumatlarını paylaşır.