İsrailin Azərbaycandakı səfiri cənab Ronen Kraus AJM-in İsrail bürosunun rəhbəri İqor Roitapelə geniş müsahibə verib

İsrailin Azərbaycandakı səfiri ilə müsahibə:

"Hörmətli səfir, İsrail və Azərbaycan arasındakı münasibətlər Yaxın Şərqdə unikal hesab olunur. Bu gün sizdən yalnız siyasətlə bağlı deyil, həm də bu tərəfdaşlığın insani ölçüsü ilə bağlı fikirlərinizi eşitmək istərdik."

İsrail və Azərbaycan arasındakı münasibətlərin hazırkı səviyyəsini necə təyin edərdiniz?

Azərbaycan və İsrail arasındakı münasibətlər həm liderlər, həm də xalqlar arasında sıx etimad əlaqələrinə əsaslanan dərin strateji münasibətlər kimi müəyyən edilir. İki ölkə müxtəlif sahələrdə geniş əməkdaşlıq edir: siyasi, təhlükəsizlik, enerji, iqtisadiyyat və ticarət, kosmos, akademik sahə, təhsil, səhiyyə, kiber, turizm, kənd təsərrüfatı, su və digər sahələrdə. Bu, geniş, sabit və daim inkişaf edən münasibətlər toplusudur.

Sizcə, ölkələr arasında əməkdaşlığı bu qədər güclü və davamlı edən hansı əsas amillər var?

İki ölkə arasında hər birinin üzləşdiyi çətinliklər barədə dərin bir anlaşma və qarşılıqlı qiymətləndirmə və uzunmüddətli tanışlığa əsaslanan dialoq mövcuddur. Digər əhəmiyyətli element isə münasibətləri möhkəmləndirən insani və mədəni körpü rolunu oynayan Azərbaycandakı yəhudi icmasının və İsraildəki Azərbaycan diasporunun roludur. Azərbaycandakı rəsmilərlə söhbətlərimdə dəfələrlə onların yəhudi icmasına və onun Qafqazda və dünyada güclü və aparıcı ölkə kimi imicinin formalaşmasına uzun illər verdiyi töhfələrə böyük minnətdarlıqlarını eşidirəm.

İsrail Azərbaycanın müstəqilliyini tanıyan ilk ölkələrdən biri olub. O vaxtdan bəri ikitərəfli dialoq necə dəyişib?

Azərbaycanın müstəqilliyinin tanınmasından keçən 34 il ərzində ikitərəfli dialoq daim inkişaf edib və genişlənib. 1993-cü ildə Bakıda səfirliyin açılması, İsraildən dövlət başçılarının səfərləri və uzunmüddətli əməkdaşlıq xəttinin qurulması münasibətləri iki ölkə arasında əməkdaşlıq üçün bir modelə çevirib. 2023-cü ildə İsraildə Azərbaycan səfirliyinin açılması münasibətləri daha da yüksək səviyyəyə qaldıran daha bir əhəmiyyətli addım olub.

Regional sabitlik və enerji təhlükəsizliyi kontekstində Azərbaycan İsrail üçün nə dərəcədə vacibdir?

Azərbaycan İsrail üçün çox vacibdir. Mürəkkəb bir mühitdə fəaliyyət göstərən bir ölkə olaraq, İsrail regional mühitini sabitləşdirməkdə uğur qazanan ölkələri necə qiymətləndirməyi bilir. Enerji sahəsində Azərbaycan İsrail bazarının əsas təchizatçısıdır və biz əməkdaşlığın dərinləşməsini, o cümlədən SOCAR-ın İsrail və Şərqi Aralıq dənizindəki enerji layihələrinə daxil olmasını alqışlayırıq.

İsrail Azərbaycanın Şərqlə Qərb, müsəlman və yəhudi dünyaları arasında körpü rolunu necə görür?

Təxminən 30.000 nəfərlik böyük və hörmətli yəhudi icmasına malik müsəlman əksəriyyəti olan Azərbaycan tolerantlıq, qarşılıqlı hörmət və dini azadlıq baxımından təsirli bir model təqdim edir. Əsrlərdir ölkədəki yəhudi icması antisemitizm olmadan və qarşılıqlı hörmətlə birlikdə yaşamaqdan zövq alıb. Yalnız yəhudi icmasına deyil, ölkədə yaşayan bütün azlıqlara da bu cür yanaşılır. Dünyada antisemitizmin artdığı bir vaxtda bu, dünyaya vacib bir mesajdır.

Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq

İki ölkə təhlükəsizlik əməkdaşlığı ilə bağlı detalları açıqlamaqdan çəkinir, amma təhlükəsizlik sahəsində tərəfdaşlığın gücləndiyini deyə bilərikmi?

Çox uzağa getmədən, təhlükəsizlik sahəsi ölkələr arasında əməkdaşlığın həyata keçirildiyi bir çox sahələrdən biridir. Bundan əlavə, kibermüdafiə sahəsi hazırda dünyada kritik infrastrukturun, eləcə də mülki şəxslərin qorunması üçün geniş vüsət alır. İsrailin bu sahədə sübut edilmiş imkanları var və biz qazandığımız təcrübəni yaxın tərəfdaşlarımızla bölüşməkdən məmnunuq.

İqtisadiyyat, texnologiya və innovasiya

İsrail "start-up milləti" kimi tanınır. Artıq Azərbaycanda hansı İsrail texnologiyaları istifadə olunur?

İsrail Azərbaycana innovasiya və inkişaf sahələrində unikal imkanlar gətirir. İsrail texnologiyalarına burada kosmik və peyklər, tibbi innovasiya, kənd təsərrüfatı və su, müdafiə kiber və bir çox digər sahələrdə rast gəlmək olar.

Birbaşa investisiya layihələri və ya yüksək texnologiya parkları planlaşdırılırmı?

Müxtəlif sahələrdə fəaliyyət göstərən İsrail biznes qurumları hazırda Azərbaycan ərazisində mövcud iqtisadi parklara və innovasiya məkanlarına birbaşa investisiyalar və inteqrasiyanı araşdırırlar.

Akademik əməkdaşlığın töhfəsi nədir?

Akademik əməkdaşlıq əlaqələrin dərinləşdirilməsi üçün əhəmiyyətli bir platforma təşkil edir: tələbə mübadiləsi, birgə dərəcələr, tədqiqat və inkişaf, təhsil çərçivələrinin yaradılması və s. İndiyə qədər İbrani Universiteti, Ben Gurion, HIT və digərləri ilə əməkdaşlıqlar baş tutub və biz onları əlavə çərçivələrə genişləndirmək üzərində işləyirik.

Mədəniyyət, Diaspora və İnsan Münasibətləri

Azərbaycandakı yəhudi icmasının xalqlar arasında münasibətlərin möhkəmləndirilməsinə verdiyi töhfəni necə qiymətləndirirsiniz?

Əsrlər boyu Azərbaycanın sosial quruluşunun ayrılmaz hissəsi olan yəhudi icması xalqlar arasında münasibətlərin təməl daşıdır. Onun ölkənin inkişafına verdiyi töhfə, ona hörmət və qiymətləndirmə ilə yanaşı, Azərbaycanın plüralist təbiətini əks etdirir və iki ölkə arasındakı münasibətlər üçün möhkəm təməl təşkil edir.

Sizcə, Azərbaycanın, xüsusən də regiondakı digər ölkələrlə müqayisədə, israillilərə yaydığı unikal atmosferi nə yaradır?

İnsanpərvərlik, qarşılıqlı qiymətləndirmə və yüksək səviyyəli inkişaf buraya gələn israilliləri təəccübləndirir və həyəcanlandırır. Geri qayıdan turistlər İsraildən gələn qonaq olduqlarını aşkar etdikdə xidmət, mədəniyyət, mətbəx, mənzərələr və sakinlərin mehriban münasibətindən təəccüblənirlər. Bu hiss getdikcə daha çox ziyarətçini cəlb etməyə və onlara təsir etməyə davam edir.

Kino, musiqi, qastronomiya və turizm sahələrində mədəni mübadilə necə gedir?

Səfirlik mədəni fəaliyyətin genişləndirilməsi üzərində işləyir. Bu yaxınlarda Caz Festivalında bir qrup qəbul etdik, İsrail Kulinariya Həftəsi keçirdik, Simça Barbekü Festivalında iştirak etdik və Geşer Teatrı Bakıda ivrit dilində "Anna Karenina" tamaşasını təqdim etdi. Turizmdə təsirli bir yüksəliş tendensiyası var: Təl-Əviv və Bakı arasında həftədə 20 uçuş, 2026-cı ildə daha da artım gözlənilir və 2025-ci ili 50.000-dən çox İsrail turisti ilə başa vurmağı ümid edirik.

Bölüşmək istədiyiniz hər hansı bir Azərbaycanlılarla görüşlərdən şəxsi təcrübəniz varmı?

Mənim iki təcrübəm var: birincisi, indiyə qədər Qarabağa etdiyim iki səfər. Sürətlənmiş inkişaf, təsirli infrastruktur və yenilənmə ilhamvericidir. Amma məni ən çox təsirləndirən şey sakinlərin evlərinə qayıtmasını və küçələrdə uşaqların səsini eşitmək idi. Qarabağ yenidən canlandı. İkincisi, müsəlman, xristian və yəhudi icmalarının başçılarının yan-yana oturduğu bu yaxınlarda keçirilən qələbə paradı, çoxmədəniyyətli bir ölkədə birliyin, həmrəyliyin, vətən sevgisinin və qarşılıqlı hörmətin möhtəşəm ifadəsi idi.

Gələcəyə baxış

Növbəti onillikdə İsrail və Azərbaycan arasında münasibətlərin inkişafını necə görürsünüz?

Münasibətlərin böyük potensialını reallaşdıran maraqlı bir prosesin ortasındayıq. Bu, yaradıcı düşüncə, imkanların müəyyən edilməsi və ardıcıl investisiya tələb edir. Mövcud təməl yaxşı, sabit və ortaq dəyərlərə əsaslanır və buna görə də əminəm ki, on il ərzində nailiyyətlərə məmnuniyyətlə baxacağıq.

Sizcə, həm İsraildə, həm də Azərbaycanda gənc nəslin bu dostluğun bir hissəsi kimi hiss etməsi üçün nə lazımdır?

Gənc nəsli iqtisadiyyat, mədəniyyət, akademik və turizm sahələrində mövcud əməkdaşlıqla tanış etmək və ortaq dəyərləri vurğulamaq vacibdir. Qarşılıqlı səfərlər, təhsil proqramları və burada gündəlik həyatla birbaşa tanışlıq mənsubiyyət hissi yaradır. Hər bir ziyarətçi dostluq səfirinə çevrilir.

Bakıdakı səfir kimi missiyanızı bitirdikdə nəyi geridə qoymaq istərdiniz?

Mən hələ səyahətimin əvvəlindəyəm, amma hər bir diplomatın məqsədi münasibətlərə əhəmiyyətli bir təbəqə əlavə etməkdir: əməkdaşlığı, etibarı, anlaşmanı və insanlar arasında insani əlaqəni gücləndirmək. Bütün bunların mənim dövrümdə daha da gücləndiyini deyə bilsəm, uğur qazandığımı bilərəm.

Nəticə

Hörmətli səfir, söhbət üçün çox sağ olun. İsrail və Azərbaycan arasındakı münasibətlər sadəcə diplomatiya deyil - onlar qarşılıqlı hörmət, ortaq dəyərlər və qarşılıqlı fayda hekayəsidir.

Müsahibəni AJM Israil bürosunun rəhbəri İqor Roytapel aparıb.