Avraam Berman - «Söz azadlığı: hüquq, vəzifə, məsuliyyət»

Ölkəmizdə sosial şəbəkələr artıq ictimai müzakirələrin əsas meydanına çevrilib — siyasətdən məişət mübahisələrinə qədər hər şey burda müzakirə olunur. Ancaq hər bir paylaşımın arxasında ciddi hüquqi risk ola bilər. Buna məhkəmə çəkişmələri üzrə ixtisaslaşmış vəkil Avraam Berman diqqət çəkir.

Böhtan, təhqir və “saxta” hesablar: istifadəçiləri nə gözləyir.

Vəkilin sözlərinə görə, ən çox məhkəmə işlərinə səbəb olan hallar sosial şəbəkələrdə yazılan böhtan xarakterli fikirlər və təhqiramiz şərhlərdir. Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsində böhtana görə (maddə 147) və təhqirə görə (maddə 148) məsuliyyət nəzərdə tutulub. Xüsusi olaraq 148-1-ci maddə isə məsuliyyəti daha da sərtləşdirir: əgər böhtan və ya təhqir saxta profil və ya anonim hesab vasitəsilə yayılırsa.

Son illərdə ölkəmizdə internetin tənzimlənməsi güclənib. «Media haqqında» Qanun rəsmi media subyektlərinin reyestrini müəyyənləşdirib, eyni zamanda «Reklam haqqında» qanuna edilən dəyişikliklərlə blogerlərə və influenserlərə də öhdəliklər qoyulub. Artıq sosial şəbəkədə kommersiya xarakterli paylaşım edən hər bir səhifə nəzarət orqanlarının diqqət mərkəzinə düşə bilər. Bu isə o deməkdir ki, internetdə fəaliyyət “qaydaların olmadığı azadlıq zonası” deyil: hər kəs paylaşdığı informasiyanın düzgünlüyünə və qanuniliyinə görə cavabdehdir.

Tənqid ilə hüquq pozuntusu arasındakı sərhəd haradadır?

A. Berman vurğulayır ki, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası (maddə 47) hər kəsə söz və fikir azadlığı verir, lakin bu azadlıq məhdudiyyətsiz deyil. «Tənqid bir şeydir, şəxsin ünvanına böhtan xarakterli məlumat yaymaq və ya təhqir etmək isə tamam başqa şey. Ən vacib məqam odur ki, məhkəmələr və hüquq-mühafizə orqanları sosial şəbəkə şərhlərini getdikcə daha çox hüquqi sübut kimi qəbul edilir.

“Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin qərarlarında dəfələrlə vurğulanıb ki, ictimai fiqurlar tənqidə hazır olmalıdır. Ölkəmizdə bu yanaşma tədricən tətbiq olunur, amma hələ tam formalaşmayıb çünki cəmiyyətdə, təəsüf ki tənqidlə təhqirin ayrıa bilməyən şəxslır var. Bu kimi mübahisələrdə vəkilin hüquqi yardımın rolu böyükdür — həm söz azadlığını qorumaq, həm də onun sui-istifadəyə çevrilməsinə yol verməmək», — deyə Berman qeyd edir.

Vəkildən məsləhət

Məqalənin sonunda vəkil sosial şəbəkə istifadəçilərinə bir neçə praktiki tövsiyə verir:

paylaşmazdan əvvəl məlumatın düzgünlüyünü yoxlayın;

konkret şəxslərə qarşı kobud təhqirlərdən çəkinin;

unutmayın ki, Azərbaycanda böhtan və təhqirə görə müvafiq məsuliyyəti mövcuddur;

Qanun hər bir insana qorunma imkanı verir, amma bu hüquqdan düzgün istifadə etmək lazımdır.

Vəkil Avraam Berman.